Położenie Babicy
Babica położona jest na południowy zachód od Rzeszowa. Według
podziału fizyczno - geograficznego J. Kondrackiego, położona jest w
Prowincji Karpat Zachodnich, Podprowincji Zewnętrznych Karpat Zachodnich,
Mezoregionie Pogórzy Środkowobeskickich oraz Mezoregionach: Pogórza
Strzyżowskiego i Pogórza Dynowskiego.
Mapa regionu
Źródło: POLSKA, Kompas Wydawnictwo Kartograficzne
Babica - miejscowość w województwie podkarpackim, administracyjnie należy do powiatu
strzyżowskiego, gminy Czudec.
Mapa powiatu strzyżowskiego
Źródło: Atlas województwa podkarpackiego, Geokard-Internationanal
Budowa geologiczna
Pod względem geologicznym Babica należy do Karpat Zewnętrznych, zbudowanych z utworów fliszowych: piaskowców i łupków. Wiekowo utwory te należą do kredy i trzeciorzędu, a zalegające nad nimi utwory do czwartorzędu. Utwory kredowe reprezentowane przez warstwy inoceromowe wykształcone są jako wapniste i miękkie łupki z przewarstwieniami piaskowców o grubości od kilku do 50 cm, oraz z wkładkami margli występującymi zarówno wśród łupków jak i warstw piaskowca. Utwory trzeciorzędowe to eońskie łupki menilitowe, czarne, bitumiczne przekładane piaskowcami oraz oligoceńskie warstwy krośnieńskie o miąższości dochodzącej do 2500 m. składające się z piaskowców grubo, średnio lub cienko ławicowych przekładanych łupkami.
Na obszarze Babicy utwory fliszowe przykryte są warstwą
zwietrzelin o zróżnicowanej miąższości: od 1,5 m. w rejonie wierzchowin do ponad
4,5 m. w niższych partiach zboczy. W zależności od skały w jakiej powstały są
to: z łupków gliny i iły, z piaskowców, piaski pylaste, pyły piaszczyste oraz
pyły. Utwory czwartorzędowe to osady sufozyjno - deluwialne i koluwialne,
zalegające na zerodowanych zwietrzelinach w obrębie stoków, podlegające procesom
denudacyjnym, bardzo często czynnymi procesami osuwiskowymi.
Innymi utworami czwartorzędowymi są mady rzeczne występujące na dnie doliny
Wisłoka oraz jego większych dopływów. Mady wykształcone są w postaci glin, pyłów
oraz piasków gliniastych, lokalnie z wkładkami gruntów organicznych. Miąższość
wynosi od ok 0,7 do 0,9 m. Zalegają na serii utworów piaszczysto - żwirowych,
pod którymi występują utwory fliszowe.
Rzeźba terenu
Obszar miejscowości charakteryzuje się bardzo urozmaiconą rzeźbą. Pod względem
morfologicznym Babica położona jest w obrębie dwóch mezoregionów: Pogórza
Strzyżowskiego i Pogórza Dynowskiego, rozdzielonych rozległą doliną Wisłoka.
Obydwa pogórza są bardzo zbliżone pod względem charakteru rzeźby, na które
składają się długie pasma wzgórz, ciągnące się z północnego zachodu na
południowy wschód, poprzecinane równoległymi dolinami rzek i potoków. Najwyższa
wysokość na terenie Babicy ok. 380 m. n. p. m. Można tu wydzielić
następujące elementy rzeźby:
1. spłaszczenia wierzchowinowe tworzące grzbiety położone na wysokości 300-350
m. n. p. m., o spadkach 5-10% silnie rozczłonowane przez doliny,
2. stoki o zmiennych spadkach, najczęściej w granicach 15-30%, porozcinane
stosunkowo gęstą siecią dolin nieckowatych i wciosowych, urozmaicone znaczną
ilością skarp, niszczone przez erozję wodną i ruchy masowe przeważnie w postaci
zsuwów, obrywów lub osuwisk pokryw zwietrzelinowych,
3. dolinę rzeki Wisłok, formę szerokości od około 300 do 900 m, płynącego w
wzdłuż kierunku równoleżnikowego, w której obrębie wyróżnia się: terasę zalewową
- występującą wąskim pasem wzdłuż rzeki, wzniesioną około 3 m. nad poziom wody,
terasę nadzalewową - obejmującą znaczną część doliny, wzniesioną 4-5 m. nad
średni stan wody w rzece.
Poza formami naturalnymi na terenie Babicy występują formy
antropologiczne takie jak: nasypy i wykopy drogowe oraz kolejowe, sztuczne
skarpy. Są to jednak formy niewielkie powierzchniowo.
Warunki wodne
Prawie cały obszar Babicy położony jest w zlewni Wisłoka (ciek III rzędu).
Wisłok przepływa przez południowo - wschodnią część wsi i zachowuje cechy rzeki
górskiej. Wysokie stany wody występują w okresie wiosennym (roztopy) i letnim
(obfite opady), co często prowadzi do lokalnych powodzi. Minimalne stany
występują zimą i w jesieni. W okresie maksymalnych wodostanów poziom wody w
rzece podnosi się średnio o 3-4 m. w stosunku do stanu średniego, a przy stanach
katastrofalnych o około 5 m. Według badań Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska, Wisłok na terenie Babicy
prowadzi wody pod względem fizyczno - chemicznym w III klasie czystości.
Wody gruntowe występują w dwóch różnych pod
względem hydrologicznym obszarach. Pierwszy z nich obejmuje tereny położone w
obrębie doliny Wisłoka i jego dopływów. Poziom wód związany jest z serią utworów
piaszczysto - żwirowych i występuje na głębokości od 3,6 do 10 m. p. p. t.
Zasobność tego zbiornika jest duża. Zasilany jest przez wody aluwialne Wisłoka i
infiltrujące wody poopadowe. Ze względu na brak ciągłej i odpowiednio grubej
warstwy izolującej, wody te narażone są na zanieczyszczenia. Obszar ten został
zaliczony do obszarów głównych zbiorników wód podziemnych GZWP-432 Dolina
Wisłoka i podlega szczególnej ochronie przed zanieczyszczeniami. Drugi obszar
obejmuje swym zasięgiem fragmenty Pogórza Strzyżowskiego i Dynowskiego. W
rejonie tym wody gruntowe mają charakter wód szczelinowych i występują na
różnych głębokościach, a zasobność ich jest zróżnicowana, na ogół niewielka. W
okresach suszy studnie kopane w tym rejonie często wysychają.
Klimat
Babica według podziału E. Romera na krainy klimatyczne znajduje się w Krainie Klimatu Wyżyn Podkarpackich. Według rejonizacji klimatycznej R. Gumińskiego nawiązującej do potrzeb rolnictwa, klimatycznie należy do dzielnicy "Podkarpackiej", która stanowi pas przejściowy pomiędzy górami, a Kotliną Sandomierską.
Średnia roczna temperatura wynosi 7,5-7,8ºC,
stycznia poniżej -3ºC, a lipca 18ºC.
Roczna suma opadów wynosi 700-800 mm. Pokrywa śnieżna zalega 80-90 dni,
przymrozki występują około 110-120 dni w roku. Okres wegetacyjny,
określony występowaniem średniej dobowej temperatury powyżej 5ºC
trwa 200 dni, a okres aktywnego rozwoju roślin (temperatura średnia dobowa
powyżej 10ºC) około 160 dni. Dominującymi wiatrami są
wiatry zachodnie i południowe, silne wiatry występują w chłodnej porze roku.
Urozmaicona rzeźba terenu i szata roślinna, a także działalność człowieka wpływa
na duże lokalne zróżnicowanie klimatu. Największe różnice klimatyczne występują
między najwyżej wzniesionymi, dobrze nasłonecznionymi partiami stokowo -
wierzchowinowymi, a głęboko wciętymi dolinami. Dobowe różnice temperatury mogą
dochodzić nawet do kilku stopni. Natomiast wzdłuż doliny Wisłoka i dolin
bocznych ma miejsce grawitacyjny spływ chłodnego powietrza. Jest często
blokowany przez zwartą zabudowę, nasypy kolejowe, drogowe przegradzające bieg
dolin, co powoduje jego stagnację i występowanie mgieł pogłębione przez lokalne
warunki wilgotnościowe związane z płytkim zaleganiem wód gruntowych w dnach
dolin. Duży wpływ na zaleganie mgieł mają także zanieczyszczenia powietrza
emitowane przez paleniska domowe. Długie zaleganie mgieł wpływa na osłabienie
promieniowania słonecznego, utrudnia parowanie, sprzyja rozwojowi bakterii,
zwiększa koncentrację pyłów i gazów, powodując znaczne pogorszenie warunków
bioklimatycznych. Na obszarze Babicy wydziela się następujące obszary
klimatyczne:
1. strefę wierzchowinową - obejmującą tereny najwyżej wyniesione, odkryte
szczególnie silnie nawietrzane, wzniesione ponad strefę inwersji dolinnych,
najsilniej nasłonecznione o długim okresie bezprzymrozkowym i wegetacyjnym o
dobrej wentylacji naturalnej,
2. strefę stoków - o bardzo zróżnicowanych warunkach topoklimatycznych,
uzależnionych głównie od nachylenia i ekspozycji stoków, co wpływa w bezpośredni
sposób na sumy możliwego promieniowania słonecznego, powodując różnice między
najlepiej i najgorzej nasłonecznionymi stokami dochodzącą do 30% możliwego
promieniowania, szczególnie w okresie jesienno - zimowym, czego wyrazem jest
zróżnicowanie warunków termicznych i wilgotnościowych, długość zalegania pokrywy
śnieżnej, szronu i rosy,
3. strefę dolin rzecznych - obejmującą dolinę Wisłoka i doliny jego większych
dopływów, głęboko wcięte lokalnie podmokłe, narażone na częste zjawiska
inwersyjne, występowanie mgieł radiacyjnych, stanowiące rynny spływu chłodnych
mas powietrza z terenów wyżej położonych.
Znaczny wpływ na warunki klimatu lokalnego mają obszary
leśne, które wpływają na tereny przyległe, powodując korzystne zmniejszenie
wilgotności względnej, dobowych amplitud, zmniejszenie prędkości wiatrów jak
również lokalne pogorszenie warunków solarnych poprzez zaciemnienie przez korony
drzew.
Gleby
Gleby na terenie Babicy są mocno zróżnicowane. Decydujący wpływ na zróżnicowanie pod względem typów, rodzajów i gatunków wywarły takie czynniki jak: budowa geologiczna (rodzaj i pochodzenie skały macierzystej), rzeźba terenu, warunki klimatyczne, stosunki wodne, roślinność oraz gospodarcza działalność człowieka.. Jakość i przydatność użytkowanych rolniczo gleb terenów górskich (pogórza) zależy w dużym stopniu od rozmaicenia i bogactwa rzeźby terenu, nachylenia i ekspozycji stoków, intensywności procesów erozyjnych i denudacyjnych prowadzonych do ciągłego odnawiania się gleb i niemal ciągłą przebudowę morfologii i profilu glebowego.
W obrębie Pogórza Strzyżowskiego i Dynowskiego z wietrzelin i
osadów soliflukcyjno - deluwialnych powstały głównie gleby brunatne (wyługowane
i kwaśne sporadycznie właściwe), gleby deluwialne. Występujące tu gleby są
optymalnie nawilgocone, okresowo miejscami zawilgotne. Odznaczają się
najczęściej średnim, niekiedy dobrym stopniem kultury.
Najlepsze na terenie Babicy gleby klasy II występują w
dolinie Wisłoka, dobre gleby klasy IIIa i IIIb występują na wierzchowinach lub
łagodnie nachylonych stokach i zajmują największą powierzchnię miejscowości.
Najgorsze gleby klas V i VI występują na stokach o nachyleniu ponad 20% i w
obrębie czynnych osuwisk. Zjawiskiem niekorzystnym na terenie Babicy jest
zagrożenie gleb przez erozję wietrzną i wodną oraz ruchy masowe. Znaczna część
stoków o nachyleniu ponad 20% podlega intensywnej erozji. Efektem jest
degradacja gleb, duże rozczłonkowanie i rozcinanie stoków wąwozami powstającymi
na wskutek podcinania stoku i zachowania jego stateczności w wyniku prac
polowych. W obrębie czynnych osuwisk, gleby ulegają rujnacji i ciągłemu
niszczeniu profilu glebowego i nie nadają się do rolniczego wykorzystania, a
zwłaszcza do uprawy mechanicznej.
Ochroną przed intensywnymi procesami erozyjnymi jest
stosowanie zabiegów przeciwerozyjnych, polegających na odpowiedniej uprawie,
zachowaniu skarp miedzowych oraz spełniających rolę glebochronną zakrzaczeń i
zadrzewień śródpolnych, zwłaszcza na skarpach i stromych stokach dolinek
wciosowych. Obszary objęte osuwiskami ( a takich jest kilka) należało by
przeznaczyć na trwałe użytki zielone lub zalesić, co powodować będzie
zahamowanie procesów osuwiskowych.
W obrębie doliny Wisłoka występują mady wytworzone z glin i pyłów, lekkie i
średnio ciężkie do uprawy mechanicznej. Są to gleby zasobne w łatwo przyswajalne
dla roślin składniki pokarmowe, próchniczne o słabo kwaśnym lub obojętnym
odczynie. Charakteryzują się przeważnie dobrymi układami stosunków wodnych,
lokalnie są zbyt wilgotne. Okresowo narażone są na zalewanie przez wysokie wody
rzeki Wisłok. Zaliczone są do II-III klasy gruntów.
Roślinność i świat
zwierzęcy
Według podziału geobotanicznego Polski prof. W. Szafera, Babica leży w obrębie Prowincji Górskiej Środkowoeuropejskiej, Podokręg Pogórza Lessowego i Pogórza Flisowego.
Szata roślinna tego terenu wykazuje zróżnicowanie ekologiczne, wynikające ze
zróżnicowania siedlisk, działalności człowieka oraz przejściowego charakteru
terenu. Zbiorowiska leśne stanowią najmniej zniszczoną w wyniku działalności
człowieka grupę zbiorowisk roślinnych tworzącą ruszt ekologiczny obszaru Babicy.
Lasy o charakterze zbliżonym do naturalnego zachowały się wyłącznie na terenach,
których zajęcie pod uprawę było utrudnione. Lasy pokrywają około 23%
powierzchni,
występują przeważnie w postaci niewielkich lasków i zagajników
porastających obszary źródliskowe potoków, zbocza dolin, skarpy i fragmenty
stoków o dużych nachyleniach. Większe kompleksy leśne występują w zachodnio -
północnej części Babicy. Skład gatunkowy i struktura zbiorowisk leśnych uległy
zniekształceniu w wyniku niewłaściwej gospodarki polegającej m. in. na
wykonywaniu czystych zrębów, wypasie bydła, grabieniu ściółki, wprowadzeniu
obcych siedliskowo gatunków drzew. W wyższych partiach terenu, dominującym
zbiorowiskiem leśnym jest zespół żyznej buczyny karpackiej, który charakteryzuje
się dominacją buka w drzewostanie z dodatkiem jodły i grabu. Zbocza niższych
wzniesień zajmuje zespół grądu, w którym oprócz grabu znaczną rolę odgrywa dąb.
W dolinach potoków występuje zbiorowisko łęgu i wilgotnego grądu. Podmokłe
fragmenty dolin zajmuje zespół łęgu jesionowego z olszą szarą i jesionem
wyniosłym w drzewostanie. W dolinie Wisłoka występuje zespół łęgu wierzbowo -
topolowego lub zbiorowiska zastępcze (wtórne), zarośla wiklinowe. Większe
kompleksy leśne na terenie Babicy stanowią własność państwa i podlegają
zarządowi Nadleśnictwa Lasów Państwowych w Strzyżowie. Lasy porastające
zbocza dolin wciosowych, skarpy, osuwiska i fragmenty stoków o dużym nachyleniu
są własnością prywatną. Są to lasy o zróżnicowanym składzie drzewostanu,
spełniające funkcję lasu gebo- i wiatrochronnych. Pozostała roślinność wsi to
zespoły zbiorowisk antropogenicznych (pola uprawne, sady, ogrody i parki) i
półnaturalne (łąki i pastwiska). Zespoły te obejmują ponad 50% powierzchni.
W Babicy są też pomniki przyrody: dąb szypułkowy (3 egz. nr rej. 173 i 3egz. nr
rej. 185), oraz lipa drobnolistna (nr rej. 106).
Babica posiada bogatą faunę, a wiele występujących tu
gatunków objętych jest ochroną. Cechą występującego tu świata zwierzęcego jest
przejściowość związana z pogranicznym położeniem między Karpatami a Niżem
Polskim. Na tym terenie nakładają się zasięgi fauny typowo górskiej i typowo
nizinnej, oraz zachodnioeuropejskie, pontyjskie i borendo - alpejskie. Żyją tu
takie zwierzęta jak: borsuki, kuny domowe i leśne, gronostaje, myszołowy,
salamandry, lisy, sarny, zające, ostatnio też pojawiają się jelenie oraz wilki.
Krajobraz
Babica odznacza się bogatymi walorami krajobrazowymi na które składają się: krajobraz naturalny, bogactwo zasobów przyrody, stan środowiska - stosunkowo niewielki stopień zanieczyszczenia i zabytki kultury materialnej. Teren Babicy jest silnie rzeźbiony. Rzeźbę tworzą niezbyt wysokie wzgórza dochodzące do 380 m. n. p. m., porozcinane dolinami Wisłoka i jego dopływów oraz szereg malowniczo położonych i ukształtowanych wąwozów i jarów. Zasadniczym typem krajobrazu jest historycznie ukształtowany kulturowy krajobraz rolniczy. Odznacza się on barwą mozaiką upraw rolnych łąk, pastwisk, sadów, ogrodów i zadrzewień śródpolnych. Uprawy rolnicze zdecydowanie dominują na tym terenie. Kompleksy leśne występują na terenach wyżej położonych, trudniej dostępnych i stromych stokach, oraz wzdłuż licznych potoków. W skład ekosystemów leśnych wchodzą głównie drzewostany wielogatunkowe (buk, jodła, dąb) co tworzy piękne kompozycje kolorystyczne. Walory krajobrazowe Babicy podnoszą zabytki kultury materialnej, do których należą zabytki architektury i kultury materialnej takie jak zespół podworski, pomnik walki i męczeństwa, oraz liczne kapliczki i figurki przydrożne.
Babica należy do obszarów o stosunkowo mało skażonym
środowisku. Na terenie Babicy i jej bezpośrednim sąsiedztwie brak jest większych
źródeł zanieczyszczenia i skażenia środowiska, które w znaczący sposób
pogarszałyby jego stan. Mimo to stan środowiska w niewielkim stopniu pogarszają:
sami mieszkańcy i komunikacja. Główny źródłem zanieczyszczenia powietrza są
procesy spalania paliw, szczególnie węgla kamiennego.
Krajobraz Babicy. Widoczne ukształtowanie terenu ze
znaczącymi walorami
krajobrazowymi oraz bogactwem zasobów przyrody
Źródło:
Urząd Gminy w Czudcu